Smatra se da je uzrokovana oštećenjem zajedničke matične ćelije iz koje se kasnije razvijaju sve loze krvnih ćelija. Posledica je slaba razvijenost ili nerazvijenost koštane srži. Urođeni uzroci: aplastična anemija javlja se kod Fanconijeve anemije i kongenitalne diskeratoze. Imunološki uzroci: lečenje lekovima koji oslabljuju odbrambeni sistem (imunosupresivi) nakon zahvata presađivanja koštane srži može uzrokovati aplastičnu anemiju, lekovima protiv tumora (citostatici, hemoterapija), nakon zračenja, uzimanja derivata benzena i drugih ugljovodonika, hloramfenikola itd. Infekcije: aplastična anemija opisana je nakon zaraze virusnim hepatitisom, Epstein-Barrovim virusom, parvovirusom, HIV-om.
Klinička slika
Početak aplastične anemije je u većine bolesnika neprimetan. Prvi su simptomi slabost i umor kojima je uzrok smanjen broj crvenih krvnih ćelija (eritrocita). Manjak eritrocita uzrokovan je smanjenom proizvodnjom u koštanoj srži i krvarenjima iz nosa, desni, vagine, digestivnog sistema, potkožnog tkiva. U većine je bolesnika krvarenje blaže, u nekih se kao prvi simptom javlja krvarenje u mrežnjaču oka ili mozak. Krvarenja nastaju zbog manjka krvnih pločica - trombocita. Bolesnici obično imaju jako nizak broj belih krvnih ćelija koje služe za odbranu organizma, ali je zanimljivo da nemaju tako često bakterijske infekcije. Bolesnici su jako bledi, a po koži, konjunktivi i desnima mogu se nalaziti tačkasta krvarenja i krvni podlivi (hematomi). Povišena temperatura je česta, a tipični znaci infekcije često izostaju. Tok bolesti zavisi uglavnom od težine bolesti, manje od uzroka. Blaži oblik može preći u teži, a kod nekih bolesnika se proizvodnja jedne ili više vrsta krvnih ćelija može normalizovati. Na tok bolesti utiču infekcije i vrsta i mesto krvarenja. Premda infekcije nisu prvenstveni simptom bolesti, s vremenom postaju jedan od najvažnijih faktora za tok bolesti. Manjak eritrocita i trombocita često se leči transfuzijama krvi, što je povezano s raznim komplikacijama kao što su upale jetre (hepatitis) i taloženje gvožđa u organizmu (hemosideroza). Kod ovih bolesnika je povećan rizik od obolevanja od leukemija, mijelodisplastičnog sindroma ili paroksizmalne noćne hemoglobinurije.
Dijagnoza
Dijagnoza aplastične anemije temelji se na:
- krvnim analizama pri čemu se gleda broj ćelija
- punkcija koštane srži
- biopsija kosti
- koncentracija gvožđa i njegovog nosača (transferina) u krvi
Sve ove analize pokazuju smanjenje svih vrsta krvnih ćelija.
Lečenje
Za lečenje je potrebna visoko specijalizovana medicinska ustanova i tim medicinskih stručnjaka. Blagi oblici leče se androgenima (muški polni hormoni), a teški oblici presađivanjem koštane srži. Kod većine bolesnika nakon presađivanja koštane srži dolazi do oporavka. Potporne mere su važne kod svih oblika bolesti, a uključuju odstranjenje štetnih faktora iz okoline bolesnika, lečenje infekcija antibioticima i kod žena primenu steroidnih kontracepcijskih sredstava (anti-baby pilule) da bi se sprečila obilna menstrualna krvarenja. Primenjuju se još i transfuzije eritrocita i trombocita. Kada terapija androgenima nema efekta, a nema uslova za transplantaciju kostne srži, primenjuju se imunosupresivi (ciklosporin A)