Mishici
Moderatori: ModeratA, moderato, vlada99
-
tamaraft
- Stalni član
- Postovi: 6556
- Pridružio se: Uto Mar 25, 2008 1:32 pm
- Koliki je zbir brojeva cetiri i pet: 5
- Lokacija: Planeta Zemlja
RAZVITAK MIŠIĆNOG SASTAVA
Celokupni mišićni sastav ima zajedničko embrionalno poreklo; razvija se od mezoderma (osim mišića irisa koji nastaju od ektoderma).
Srčani i glatki mišići razvijaju se od visceralnog mezoderma.
Skeletni mišići razvijaju se iz miotoma, jedne od tri grupe mezenhimskih celija koje nastaju od prasegmenata ili somita.
Celije miotoma se mogu identifikovati na temelju ekspresije mišićnih determinirajućih činitelja (eng. myogenic determination factors).
Tu grupu regulacijskih molekula čine Myf-5, myogenin, Myo-D i Myf-6 (herkulin).
Zajednička osobina ovih proteina je bHLH domena koja igra ključnu ulogu u miogenezi.
Mišići koji nastaju od miotoma u potpunosti izgube segmentalni karakter. Celije od kojih nastaju mišići nazivaju se mioblasti, a njihovim spajanjem nastaje mišićno vlakno.
Donedavno se smatralo da su mioblasti homogena populacija, te da razlike među mišićima nastaju delovanjem vanmišićnih činitelja u relativno kasnim fazama miogeneze.
Danas se populacija mioblasta dele na grupu primarnih i sekundarnih mioblasta.
Ta podela proizlazi iz činjenice da mišići u viših kichmenjaka nastaju u dva razdoblja (primarno i sekundarno).
Tokom prvog razdoblja primarni mioblasti izgrađuju vlakana kojima se u drugom razdoblju pridružuju sekundarni mioblasti.
Primarni mioblasti se razlikuju na temelju ekspresije gena za teški lanac miozina. Oni se razvijaju u različite mišiće neovisno o uticaju okolinskih činitelja, dok populacija sekundarnih mioblasta zavisi od okolnih uticaja ( utecaj inervacije).
Kako više od 90% mišićnih vlakana u odrasle osobe nastaje od sekundarnih mioblasta jasno je da osobine mišića zavise od inervacije.
Do kraja 5te nedelje muskulatura trupa podeljena je na manji dorzalni deo epimere (aks ijalni mišići) i veći ventralni dio hypomere (mioblasti koji migriraju iz somita u udove).
Mioblasti kao i druge embrionalne celije tokom migracije eksprimiraju muskarinske receptore te tek po dolasku na njihovo konačno odredište menjaju muskarinske receptore nikotinskim.
Epimere i hipomere imaju i različito poreklo.
Mišići trupa nastaju iz medijalne polovine somita, dok lateralni dio somita daje mioblaste koji će naseliti udove.
Razlike u mišićima trupa i udova očituju se u ekspresiji pojedinih proteina iz skupine determinirajućih činitelja.
Ove razlike proizilaze iz činjenice da lateralni i medijalni delovi somita imaju različito poreklo (medijalni delovi somita potiću od Hensenovog čvorića a medijalni delovi od kaudalnog dela primitvne pruge).
Kako je broj mišića mnogo veći od broja miotoma jasno je da od jednog miotoma nastaje više mišića.
Svakom miotomu pristupa vlastiti živac.
MIŠIĆNO TKIVO
Mišićno tkivo se sastoji od ćelija (mišićnih vlakana) koje imaju sposobnost da se kontrahuju.
Te ćelije su izuženog oblika, a kontrahovanjem ili opuštanjem u stanju su da vrlo brzo mjenjaju svoju dužinu.
Kod kičmenjaka se, po strukturi i načinu funkcionisanja, razlikuju dva tipa mišićnog tkiva: glatki ili viscelarni , skeletni ili somatski mišići a, po mišljenju drugih, postoji i treći tip, u koji spada srčani mišić.
SRČANI MISIC
Muskulatura srca izgrađuje zidove srca i krupnih vena koje ulaze u sastav srca.
U pogledu svojih strukturnih svojstava bliska je poprečno prugastoj, ali u funkcionalnom pogledu sličnija je glatkoj muskulaturi.
Srčani mišic je poprečno prugast, mišićne ćelije imaju veći broj jedara smještenih više u unutrašnjosti ćelije, a ćelije imaju nastavke koji se međusobno povezuju.Kontrakcije srčane muskulature su brze, ritmične i automatske.
SKELETNA MIŠIĆNA TKIVA
Ćelije poprečno-prugaste ili skeletne muskulature su iduženog oblika i bez nastavaka, imaju više jedara smještenih u površinskom dijelu citoplazme ispod ćelijske membrane.
Spadaju u najkrupnije ćelije u tijelu (do 4 cm kod čovjeka). Ova muskulatura sačinjava oko 40% ukupne tijelesne težine.
Njena karakteristična poprečna prugavost, koja se ogleda u naizmjeničnim svijetlim i tamnim trakama, potiče od razlika u finoj strukturi pojedinih miofibrila.
Ova muskulatura vrši funkciju kretanja i proizvodnje tijelesne toplote, dobro je snabdjevena krvlju i radi pod uticajem naše volje, ali se, za razliku od glatke muskulature, u toku rada "zamara".
GLATKA MIŠIĆNA TKIVA
Ćelije glatke muskulature su u cjelini jedinstvenije građe, izduženog su oblika i imaju jedno jedro. Kontrakcije ove muskulature vrše se sporije i bez naše volje.
Ona obrazuje slojeve u zidovima cjevastih organa i organa sa šupljinama (creva,krvni sudovi, mokraćna bešika, materica)
Celokupni mišićni sastav ima zajedničko embrionalno poreklo; razvija se od mezoderma (osim mišića irisa koji nastaju od ektoderma).
Srčani i glatki mišići razvijaju se od visceralnog mezoderma.
Skeletni mišići razvijaju se iz miotoma, jedne od tri grupe mezenhimskih celija koje nastaju od prasegmenata ili somita.
Celije miotoma se mogu identifikovati na temelju ekspresije mišićnih determinirajućih činitelja (eng. myogenic determination factors).
Tu grupu regulacijskih molekula čine Myf-5, myogenin, Myo-D i Myf-6 (herkulin).
Zajednička osobina ovih proteina je bHLH domena koja igra ključnu ulogu u miogenezi.
Mišići koji nastaju od miotoma u potpunosti izgube segmentalni karakter. Celije od kojih nastaju mišići nazivaju se mioblasti, a njihovim spajanjem nastaje mišićno vlakno.
Donedavno se smatralo da su mioblasti homogena populacija, te da razlike među mišićima nastaju delovanjem vanmišićnih činitelja u relativno kasnim fazama miogeneze.
Danas se populacija mioblasta dele na grupu primarnih i sekundarnih mioblasta.
Ta podela proizlazi iz činjenice da mišići u viših kichmenjaka nastaju u dva razdoblja (primarno i sekundarno).
Tokom prvog razdoblja primarni mioblasti izgrađuju vlakana kojima se u drugom razdoblju pridružuju sekundarni mioblasti.
Primarni mioblasti se razlikuju na temelju ekspresije gena za teški lanac miozina. Oni se razvijaju u različite mišiće neovisno o uticaju okolinskih činitelja, dok populacija sekundarnih mioblasta zavisi od okolnih uticaja ( utecaj inervacije).
Kako više od 90% mišićnih vlakana u odrasle osobe nastaje od sekundarnih mioblasta jasno je da osobine mišića zavise od inervacije.
Do kraja 5te nedelje muskulatura trupa podeljena je na manji dorzalni deo epimere (aks ijalni mišići) i veći ventralni dio hypomere (mioblasti koji migriraju iz somita u udove).
Mioblasti kao i druge embrionalne celije tokom migracije eksprimiraju muskarinske receptore te tek po dolasku na njihovo konačno odredište menjaju muskarinske receptore nikotinskim.
Epimere i hipomere imaju i različito poreklo.
Mišići trupa nastaju iz medijalne polovine somita, dok lateralni dio somita daje mioblaste koji će naseliti udove.
Razlike u mišićima trupa i udova očituju se u ekspresiji pojedinih proteina iz skupine determinirajućih činitelja.
Ove razlike proizilaze iz činjenice da lateralni i medijalni delovi somita imaju različito poreklo (medijalni delovi somita potiću od Hensenovog čvorića a medijalni delovi od kaudalnog dela primitvne pruge).
Kako je broj mišića mnogo veći od broja miotoma jasno je da od jednog miotoma nastaje više mišića.
Svakom miotomu pristupa vlastiti živac.
MIŠIĆNO TKIVO
Mišićno tkivo se sastoji od ćelija (mišićnih vlakana) koje imaju sposobnost da se kontrahuju.
Te ćelije su izuženog oblika, a kontrahovanjem ili opuštanjem u stanju su da vrlo brzo mjenjaju svoju dužinu.
Kod kičmenjaka se, po strukturi i načinu funkcionisanja, razlikuju dva tipa mišićnog tkiva: glatki ili viscelarni , skeletni ili somatski mišići a, po mišljenju drugih, postoji i treći tip, u koji spada srčani mišić.
SRČANI MISIC
Muskulatura srca izgrađuje zidove srca i krupnih vena koje ulaze u sastav srca.
U pogledu svojih strukturnih svojstava bliska je poprečno prugastoj, ali u funkcionalnom pogledu sličnija je glatkoj muskulaturi.
Srčani mišic je poprečno prugast, mišićne ćelije imaju veći broj jedara smještenih više u unutrašnjosti ćelije, a ćelije imaju nastavke koji se međusobno povezuju.Kontrakcije srčane muskulature su brze, ritmične i automatske.
SKELETNA MIŠIĆNA TKIVA
Ćelije poprečno-prugaste ili skeletne muskulature su iduženog oblika i bez nastavaka, imaju više jedara smještenih u površinskom dijelu citoplazme ispod ćelijske membrane.
Spadaju u najkrupnije ćelije u tijelu (do 4 cm kod čovjeka). Ova muskulatura sačinjava oko 40% ukupne tijelesne težine.
Njena karakteristična poprečna prugavost, koja se ogleda u naizmjeničnim svijetlim i tamnim trakama, potiče od razlika u finoj strukturi pojedinih miofibrila.
Ova muskulatura vrši funkciju kretanja i proizvodnje tijelesne toplote, dobro je snabdjevena krvlju i radi pod uticajem naše volje, ali se, za razliku od glatke muskulature, u toku rada "zamara".
GLATKA MIŠIĆNA TKIVA
Ćelije glatke muskulature su u cjelini jedinstvenije građe, izduženog su oblika i imaju jedno jedro. Kontrakcije ove muskulature vrše se sporije i bez naše volje.
Ona obrazuje slojeve u zidovima cjevastih organa i organa sa šupljinama (creva,krvni sudovi, mokraćna bešika, materica)
Zdravlje je stanje potpunog telesnog (fizičkog), duševnog (psihičkog) i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i iznemoglosti.
-
tamaraft
- Stalni član
- Postovi: 6556
- Pridružio se: Uto Mar 25, 2008 1:32 pm
- Koliki je zbir brojeva cetiri i pet: 5
- Lokacija: Planeta Zemlja
SKELETNI MIŠIĆ
Skeletno mišićno tkivo sastoji se od mišićnih vlakana.
Mišićno vlakno nastalo spajanjem velikog broja mioblasta građeno je uglavnom od mišićnih vlakanaca (miofibrile) cilindričnih struktura širokih 0.1-2 mikrometra.
Mišićna vlakna su naslagana u pravilne snopove okružene epimizijem, vanjskom ovojnicom od gustog vezivnog tkiva.
Od epimizija se prema unutrašnjosti protežu tanki tračci vezivnog tkiva, koji obavijaju snopove vlakana unutar mišića (perimizij).
Svako mišićno vlakno okružuje nježni sloj vezivnog tkiva, endomizij građen uglavnom od bazalne lamine i retikulinskih vlakana.
Pored prehrambene, spomenuto vezivo ima ulogu u prenosu sile duž vlakana koja se ne protežu duž čitavog mišića.
Karakteristična ispruganost posledica je rasporeda i građe mišićnih vlakanaca. Vlakance sadrži niz svetlih (izotropne, I-pruge) i tamnih (anizotropne, A-pruge) pruga.
Svako mišićno vlakance sastoji se od manjih podjedinica poredanih u pravilnim razmacima.
Te najmanje funkcionalne podjedinice nazivaju se sarkomere.
Duge su 2.5-3 mikrometara i smeštene između dve Z-crte.
Godine 1953. kao jedno od prvih otkrića postignutih elektronskim mikroskopom ustanovljeno je da se sarkomera sastoji od dve grupe paralelnih i delimično preklapajućih filamenata: debelih i tankih.
Raspored tih vlakana razjasnio je poreklo ispruganosti skeletnih mišića.
Građa tankih i debelih vlakna
Debeli filamenti zauzimaju središnji deo sarkomere, A-prugu.
Tanki filamenti se delimično protežu između debelih filamenata dok su drugim krajem pričvršćeni za Z-crtu.
Zbog takovog se rasporeda I-pruga sastoji od delova tankih filamenata, koji nisu prekriveni debelim filamentima.
A-pruge se sastoje od debelih filamenata i dijelova tankih filamenata koji se s njima delimično prekrivaju.
U središnjem delu A-pruge nalazi se H-pruga a u njenom središtu M-crta.
Mišićni filamenti sadržavaju najmanje četiri glavne belančevine:
aktin,
tropomiozin,
troponin i
miozin.
Tanki filamenti sastavljeni su od prvih triju belančevina, a debeli filamenti sastoje se uglavnom od miozina.
Miozin i aktin zajedno čine 55% ukupnih belančevina skeletnog mišića.
Aktin
Tanki filamenti izgrađeni su uglavnom od aktina. Osim aktina tanke filamente izgrađuje tropomiozin, troponin i a -aktin. Geni aktina su se vrlo malo menjali tokom evolucije pa spadaju u grupu tzv. strogo čuvanih gena.
Aktin postoji u dva oblika:
globularnom (G aktin) i
vlaknatom filamentoznom (F aktin).
Promatrani elektronskim mikroskopom aktinska vlakna (F-aktin) su jednolično orijentisani aktinski monomeri jednolike strukture široke 8 nm. Aktinsko vlakno je polarna struktura što je posebno važno za kontraktilnost.
Ostali proteini tankog filamenta
Tropomiozion je molekula građena od dva polipeptidna lance koji stabiliziraju i učvršćuju vlakno.
Troponin čini kompleks od tri proteina raspoređenih u pravilnim razmacima (T, I i C).
Troponin T veže se za tropomiozin i odgovoran je za smeštaj troponina. Troponin I veže se za aktin, a sprečava međudelovanje aktina i miozina čak i u prisustvu kalcijuma.
Troponin C veže četiri molekule kalcijajuma i podstiče vezivanje miozina za aktin. Sličan je kalmodulinu koji regulishe odgovor svih celija na kalcijum. Troponin C se može smatrati specijaliziranim oblikom kalmodulina u kojem su razvijana vezna mesta za troponin T i I što omogućuje izuzetno brzo povećanje koncentracije kalcijuma.
Srčani troponin-I je protein specifičan za srce i može poslužiti kao marker infarkta miokarda zbog osobitosti da se nalazi u serumu već 6-8 sati nakon infarkta.
Alfa-aktinin je glavni sastoja Z-crte koji pričvršćuje aktinske filamente za to područje.
Miozin
Miozin nalazim u skoro svakoj celiji. On nije tako strogo čuvan tokom evolucije kao aktin.
Svaka molekula sastoji se od šest polipeptidnih lanaca:
dva jednaka teška lanca i
dva para lakih lanaca.
Teški lanci miozina su tanke, štapićaste molekule građene od dva lance, omotana jedan oko drugoga. Mali kuglasti izdanci na krajevima svakog teškog lanca čine glavicu, koja ima sposobnost enzimske hidrolize ATP-a (aktivnost ATP-aze) i sposobnost vezanja aktina.
S glavicom su udružena četiri laka lanca.
Molekule miozina međusobno se spontano povezuju u debele filamente. Jedan debeli filament sastoji se od 250 molekula miozina sa središnjom slobodnim područjem u kojem nema miozinskih glavica.
Dodatni proteini sarkomere
Miomesin spaja susedna miozinska vlakna u M crti.
Titin je izuzetno elastičan protein paralelno postavljen s debelim i tankim vlaknima i povezuje debelo vlakno s Z pločom. Vrlo su elastični i deluju kao opruge.
Intermedijarna vlakna idu od Z crte do susedne miofibrile.
Sustav poprečnih cevčica
Za osiguranje jednakomjerne kontrakcije skeletno mišićno vlakno ima poprečne cevčice (transverzalne ili T-tubule).
Ta cevasta uvrnuća sarkoleme čine složenu mrežu cevčica koje anastomoziraju na razini između A i I pruge svake sarkoleme u svakoj miofibrili.
Uz svaki T-tubul s obe strane prijanjaju završne cisterne takozvanim spojnim nožicama koje sadrže rianodin receptore koji nakon akcijskog potencijala uzrokuje otpuštanje kalcijuma iz sarkoplazmatskog retikuluma. Taj specijalizirani kompleks, u sastavu: SR-T-tubul-SR naziva se trijada.
Inervacija
Mijelinizirani motorički nervi granaju se u vezivnom tkivu perimizija, gde svaki nerv daje nekoliko ogranaka. Na mestu inervacije akson gubi mijelinsku ovojnicu i završava proširenjem koje je utisnuto u uleknuće na površini mišićnog vlakna.
Taj spoj se naziva motorička ploča ili mišićno-nervna spojnica.
Jedno nervno vlakno može inervisati samo jedno mišićno vlakno ili se grana i inervira i do 160 ili više mišićnih vlakana.
Kod višestruke inervacije jedno nervno vlakno i sva mišićna vlakna koje ono inervishe čine motoričku jedinicu.
Podela vlakana skeletnog mišića
S morfološkog, histokemijskog i funkcionalnog gledišta skeletna mišićna vlakna sisara mogu se podeliti u dve grupe:
tip I i tip II, a tip II se dalje deli na podgrupe IIA, IIB i IIX.
Tip I (spora, crvena mišićna vlakna) sadržavaju mnogo crvenih pigmenata (mioglobi i mitohondrijski citokromi), koji mišićima daje tamnocrvenu boju. Ona se kontrahiraju sporije od belih vlakana, ali su sposobna za dugotrajnu i snažnu kontrakciju. Energija u njima nastaje uglavnom oksidativnom fosforilacijom pa crvena vlakna sadržavaju mnogo mitohondrija. Ovu grupu mišićnih vlakana karakterishe i bogata kapilarna mreža.
Tip II vlakna (brza, bijela vlakna) imaju malo mioglobina i manje mitohondrija pa zato i manje citoplazme. Deblja su od crvenih vlakana. Brzo se kontrahiraju, ali se tokom snažnih kontrakcija brzo umaraju. Energija za njihov rad nastaje anaerobnom glikolizom.
Vlakna tipa IIA se kontrahiraju brzo ali se sporo umaraju zbog metabolizma u kojem dominira oksidativna fosforilacija. Vlakna tipa IIB su brza vlakna koja se brzo umaraju zbog anaerobne glikolize.
Tip IIX se prema svom metabolizmu nalaze negdje između tipa IIA i IIB. Mišići kranijalnog dijela tijela pokazuju posebne osobine na primer mišići vilice imaju tzv. superbrzi miozin.
Podela vlakana se temelji na funkcionalnim razlikama između izoformi miozina.
Razlike se ogledaju u enzimskoj funkciji glavice miozina. Glavice brzog miozina cepaju ATP otprilike 600 puta u jednoj sekundi, dok spore glavice to rade otprilike dvostruko sporije.
Razlike u reaktivnosti ATP-a odgovaraju kontraktilnim osobinama mišića; vreme kontrakcije za brza vlakna je 40-90 ms, a za spora vlakna 90-140 ms.
Takođe se smatra da je u zadatom vremenu više miozinskih glava pričvršćeno za aktin u sporim vlaknima jer se njihove glave odvajaju sporije.
Spora vlakna troše manje ATP-a po jedinici snage, imaju veću efikasnost ali se sporije kontrahiraju od brzih vlakana.
Do danas je poznato 5 izoformi miozina.
Zbog činjenice da više od 90% mišićnih vlakana nastaje od populacije sekundarnih mioblasta moguće su transformacije pojedinih vlakana u druge tipove
Skeletno mišićno tkivo sastoji se od mišićnih vlakana.
Mišićno vlakno nastalo spajanjem velikog broja mioblasta građeno je uglavnom od mišićnih vlakanaca (miofibrile) cilindričnih struktura širokih 0.1-2 mikrometra.
Mišićna vlakna su naslagana u pravilne snopove okružene epimizijem, vanjskom ovojnicom od gustog vezivnog tkiva.
Od epimizija se prema unutrašnjosti protežu tanki tračci vezivnog tkiva, koji obavijaju snopove vlakana unutar mišića (perimizij).
Svako mišićno vlakno okružuje nježni sloj vezivnog tkiva, endomizij građen uglavnom od bazalne lamine i retikulinskih vlakana.
Pored prehrambene, spomenuto vezivo ima ulogu u prenosu sile duž vlakana koja se ne protežu duž čitavog mišića.
Karakteristična ispruganost posledica je rasporeda i građe mišićnih vlakanaca. Vlakance sadrži niz svetlih (izotropne, I-pruge) i tamnih (anizotropne, A-pruge) pruga.
Svako mišićno vlakance sastoji se od manjih podjedinica poredanih u pravilnim razmacima.
Te najmanje funkcionalne podjedinice nazivaju se sarkomere.
Duge su 2.5-3 mikrometara i smeštene između dve Z-crte.
Godine 1953. kao jedno od prvih otkrića postignutih elektronskim mikroskopom ustanovljeno je da se sarkomera sastoji od dve grupe paralelnih i delimično preklapajućih filamenata: debelih i tankih.
Raspored tih vlakana razjasnio je poreklo ispruganosti skeletnih mišića.
Građa tankih i debelih vlakna
Debeli filamenti zauzimaju središnji deo sarkomere, A-prugu.
Tanki filamenti se delimično protežu između debelih filamenata dok su drugim krajem pričvršćeni za Z-crtu.
Zbog takovog se rasporeda I-pruga sastoji od delova tankih filamenata, koji nisu prekriveni debelim filamentima.
A-pruge se sastoje od debelih filamenata i dijelova tankih filamenata koji se s njima delimično prekrivaju.
U središnjem delu A-pruge nalazi se H-pruga a u njenom središtu M-crta.
Mišićni filamenti sadržavaju najmanje četiri glavne belančevine:
aktin,
tropomiozin,
troponin i
miozin.
Tanki filamenti sastavljeni su od prvih triju belančevina, a debeli filamenti sastoje se uglavnom od miozina.
Miozin i aktin zajedno čine 55% ukupnih belančevina skeletnog mišića.
Aktin
Tanki filamenti izgrađeni su uglavnom od aktina. Osim aktina tanke filamente izgrađuje tropomiozin, troponin i a -aktin. Geni aktina su se vrlo malo menjali tokom evolucije pa spadaju u grupu tzv. strogo čuvanih gena.
Aktin postoji u dva oblika:
globularnom (G aktin) i
vlaknatom filamentoznom (F aktin).
Promatrani elektronskim mikroskopom aktinska vlakna (F-aktin) su jednolično orijentisani aktinski monomeri jednolike strukture široke 8 nm. Aktinsko vlakno je polarna struktura što je posebno važno za kontraktilnost.
Ostali proteini tankog filamenta
Tropomiozion je molekula građena od dva polipeptidna lance koji stabiliziraju i učvršćuju vlakno.
Troponin čini kompleks od tri proteina raspoređenih u pravilnim razmacima (T, I i C).
Troponin T veže se za tropomiozin i odgovoran je za smeštaj troponina. Troponin I veže se za aktin, a sprečava međudelovanje aktina i miozina čak i u prisustvu kalcijuma.
Troponin C veže četiri molekule kalcijajuma i podstiče vezivanje miozina za aktin. Sličan je kalmodulinu koji regulishe odgovor svih celija na kalcijum. Troponin C se može smatrati specijaliziranim oblikom kalmodulina u kojem su razvijana vezna mesta za troponin T i I što omogućuje izuzetno brzo povećanje koncentracije kalcijuma.
Srčani troponin-I je protein specifičan za srce i može poslužiti kao marker infarkta miokarda zbog osobitosti da se nalazi u serumu već 6-8 sati nakon infarkta.
Alfa-aktinin je glavni sastoja Z-crte koji pričvršćuje aktinske filamente za to područje.
Miozin
Miozin nalazim u skoro svakoj celiji. On nije tako strogo čuvan tokom evolucije kao aktin.
Svaka molekula sastoji se od šest polipeptidnih lanaca:
dva jednaka teška lanca i
dva para lakih lanaca.
Teški lanci miozina su tanke, štapićaste molekule građene od dva lance, omotana jedan oko drugoga. Mali kuglasti izdanci na krajevima svakog teškog lanca čine glavicu, koja ima sposobnost enzimske hidrolize ATP-a (aktivnost ATP-aze) i sposobnost vezanja aktina.
S glavicom su udružena četiri laka lanca.
Molekule miozina međusobno se spontano povezuju u debele filamente. Jedan debeli filament sastoji se od 250 molekula miozina sa središnjom slobodnim područjem u kojem nema miozinskih glavica.
Dodatni proteini sarkomere
Miomesin spaja susedna miozinska vlakna u M crti.
Titin je izuzetno elastičan protein paralelno postavljen s debelim i tankim vlaknima i povezuje debelo vlakno s Z pločom. Vrlo su elastični i deluju kao opruge.
Intermedijarna vlakna idu od Z crte do susedne miofibrile.
Sustav poprečnih cevčica
Za osiguranje jednakomjerne kontrakcije skeletno mišićno vlakno ima poprečne cevčice (transverzalne ili T-tubule).
Ta cevasta uvrnuća sarkoleme čine složenu mrežu cevčica koje anastomoziraju na razini između A i I pruge svake sarkoleme u svakoj miofibrili.
Uz svaki T-tubul s obe strane prijanjaju završne cisterne takozvanim spojnim nožicama koje sadrže rianodin receptore koji nakon akcijskog potencijala uzrokuje otpuštanje kalcijuma iz sarkoplazmatskog retikuluma. Taj specijalizirani kompleks, u sastavu: SR-T-tubul-SR naziva se trijada.
Inervacija
Mijelinizirani motorički nervi granaju se u vezivnom tkivu perimizija, gde svaki nerv daje nekoliko ogranaka. Na mestu inervacije akson gubi mijelinsku ovojnicu i završava proširenjem koje je utisnuto u uleknuće na površini mišićnog vlakna.
Taj spoj se naziva motorička ploča ili mišićno-nervna spojnica.
Jedno nervno vlakno može inervisati samo jedno mišićno vlakno ili se grana i inervira i do 160 ili više mišićnih vlakana.
Kod višestruke inervacije jedno nervno vlakno i sva mišićna vlakna koje ono inervishe čine motoričku jedinicu.
Podela vlakana skeletnog mišića
S morfološkog, histokemijskog i funkcionalnog gledišta skeletna mišićna vlakna sisara mogu se podeliti u dve grupe:
tip I i tip II, a tip II se dalje deli na podgrupe IIA, IIB i IIX.
Tip I (spora, crvena mišićna vlakna) sadržavaju mnogo crvenih pigmenata (mioglobi i mitohondrijski citokromi), koji mišićima daje tamnocrvenu boju. Ona se kontrahiraju sporije od belih vlakana, ali su sposobna za dugotrajnu i snažnu kontrakciju. Energija u njima nastaje uglavnom oksidativnom fosforilacijom pa crvena vlakna sadržavaju mnogo mitohondrija. Ovu grupu mišićnih vlakana karakterishe i bogata kapilarna mreža.
Tip II vlakna (brza, bijela vlakna) imaju malo mioglobina i manje mitohondrija pa zato i manje citoplazme. Deblja su od crvenih vlakana. Brzo se kontrahiraju, ali se tokom snažnih kontrakcija brzo umaraju. Energija za njihov rad nastaje anaerobnom glikolizom.
Vlakna tipa IIA se kontrahiraju brzo ali se sporo umaraju zbog metabolizma u kojem dominira oksidativna fosforilacija. Vlakna tipa IIB su brza vlakna koja se brzo umaraju zbog anaerobne glikolize.
Tip IIX se prema svom metabolizmu nalaze negdje između tipa IIA i IIB. Mišići kranijalnog dijela tijela pokazuju posebne osobine na primer mišići vilice imaju tzv. superbrzi miozin.
Podela vlakana se temelji na funkcionalnim razlikama između izoformi miozina.
Razlike se ogledaju u enzimskoj funkciji glavice miozina. Glavice brzog miozina cepaju ATP otprilike 600 puta u jednoj sekundi, dok spore glavice to rade otprilike dvostruko sporije.
Razlike u reaktivnosti ATP-a odgovaraju kontraktilnim osobinama mišića; vreme kontrakcije za brza vlakna je 40-90 ms, a za spora vlakna 90-140 ms.
Takođe se smatra da je u zadatom vremenu više miozinskih glava pričvršćeno za aktin u sporim vlaknima jer se njihove glave odvajaju sporije.
Spora vlakna troše manje ATP-a po jedinici snage, imaju veću efikasnost ali se sporije kontrahiraju od brzih vlakana.
Do danas je poznato 5 izoformi miozina.
Zbog činjenice da više od 90% mišićnih vlakana nastaje od populacije sekundarnih mioblasta moguće su transformacije pojedinih vlakana u druge tipove
Zdravlje je stanje potpunog telesnog (fizičkog), duševnog (psihičkog) i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i iznemoglosti.
-
tamaraft
- Stalni član
- Postovi: 6556
- Pridružio se: Uto Mar 25, 2008 1:32 pm
- Koliki je zbir brojeva cetiri i pet: 5
- Lokacija: Planeta Zemlja
MEHANIZAM KONTRAKCIJE SKELETNOG MIŠIĆA
Mishicna kontrakcija je proces tokom kog mishic svoju napetost upotrebljava za priblizavanje svojih tetiva centru tela mishica. To nije samo pokret, vec hemijski proces koji za krajnji cilj ima pokret poluge na kojoj je pripoj mishica.
Skeletni mišić pretvara hemijsku energiju u mehanički rad vrlo efikasno, samo 30-50% energije se gubi u obliku topline.
Mehanički rad ostvaruje se kontrakcijom.
Kontrakcijom se smanjuje dužina svetle pruge dok tamna pruga ostaje iste dužine.
Ova pojava je objašnjena klizanjem filamenata (Huxley).
Mišić crpi energiju za kontrakciju iz hidrolize ATP-a (adenozin tri fosfat).
Interesantno je da ne postoji nikakva razlika između razine ATP-a mišića koji miruje i koji radi. Za to je odgovoran izuzetno efikasan sastav obnavljanja ATP. U tom procesu uchestvuje fosfokreatin kinaza koja katalizira reakciju između fosfokreatina i ADP (adenozin di fosfat) u kojoj nastaje ATP i kreatin.
Može se reći da je fosfokreatin kinaza jedna vrsta baterije koja čuva energiju potrebnu za mišićni rad.
Hidroliza ATP-a tokom kontrakcije mišića zapravo je posledica međudelovanja aktina i miozina.
Miozin je po svojoj funkciji ATP-aza. Bez prisustva aktina miozinska enzimska aktivnost vrlo je spora ali dodatkom aktina ona se izuzetno ubrzava.
Dio miozina koji hidrolizira ATP i veže se za aktin globularna je glava miozina. Mišićna kontrakcija je posredovana interakcijom između miozina i pripadajućih aktinskih filamenata.
Tokom interakcije miozinska glava hidrolizira ATP.
Hidroliza ATP-a i posledično odvajanje čvrsto vezanog ADP i fosfata izaziva seriju alosteričkih promena miozina.
Time se deo energije pretvara u gibanje.
Proces kontrakcije je voljni proces. Signal se širi niz nabore membrane (T-tubuli) prelazi u sarkoplazmatski retukulum koji čini sastav kanala koji okružuju svako mišićno vlakance.
Razmak između T-tubula i sarkoplazmatskog retikuluma samo je 10-20 nm i između njih se nalaze dva proteina (rianodin) koji omogućuju ulaz Ca+ u citosol.
Zbog takve organizacije sve sarkomere kontrahiraju se u istom trenutku. Porast koncentracije kalcija u citosolu je prolazan jer ga kalcij ATP-aza u membrani brzo ispumpa nazad u sarkoplazmatski retikulum.
Mishicna kontrakcija je proces tokom kog mishic svoju napetost upotrebljava za priblizavanje svojih tetiva centru tela mishica. To nije samo pokret, vec hemijski proces koji za krajnji cilj ima pokret poluge na kojoj je pripoj mishica.
Skeletni mišić pretvara hemijsku energiju u mehanički rad vrlo efikasno, samo 30-50% energije se gubi u obliku topline.
Mehanički rad ostvaruje se kontrakcijom.
Kontrakcijom se smanjuje dužina svetle pruge dok tamna pruga ostaje iste dužine.
Ova pojava je objašnjena klizanjem filamenata (Huxley).
Mišić crpi energiju za kontrakciju iz hidrolize ATP-a (adenozin tri fosfat).
Interesantno je da ne postoji nikakva razlika između razine ATP-a mišića koji miruje i koji radi. Za to je odgovoran izuzetno efikasan sastav obnavljanja ATP. U tom procesu uchestvuje fosfokreatin kinaza koja katalizira reakciju između fosfokreatina i ADP (adenozin di fosfat) u kojoj nastaje ATP i kreatin.
Može se reći da je fosfokreatin kinaza jedna vrsta baterije koja čuva energiju potrebnu za mišićni rad.
Hidroliza ATP-a tokom kontrakcije mišića zapravo je posledica međudelovanja aktina i miozina.
Miozin je po svojoj funkciji ATP-aza. Bez prisustva aktina miozinska enzimska aktivnost vrlo je spora ali dodatkom aktina ona se izuzetno ubrzava.
Dio miozina koji hidrolizira ATP i veže se za aktin globularna je glava miozina. Mišićna kontrakcija je posredovana interakcijom između miozina i pripadajućih aktinskih filamenata.
Tokom interakcije miozinska glava hidrolizira ATP.
Hidroliza ATP-a i posledično odvajanje čvrsto vezanog ADP i fosfata izaziva seriju alosteričkih promena miozina.
Time se deo energije pretvara u gibanje.
Proces kontrakcije je voljni proces. Signal se širi niz nabore membrane (T-tubuli) prelazi u sarkoplazmatski retukulum koji čini sastav kanala koji okružuju svako mišićno vlakance.
Razmak između T-tubula i sarkoplazmatskog retikuluma samo je 10-20 nm i između njih se nalaze dva proteina (rianodin) koji omogućuju ulaz Ca+ u citosol.
Zbog takve organizacije sve sarkomere kontrahiraju se u istom trenutku. Porast koncentracije kalcija u citosolu je prolazan jer ga kalcij ATP-aza u membrani brzo ispumpa nazad u sarkoplazmatski retikulum.
Zdravlje je stanje potpunog telesnog (fizičkog), duševnog (psihičkog) i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i iznemoglosti.
-
tamaraft
- Stalni član
- Postovi: 6556
- Pridružio se: Uto Mar 25, 2008 1:32 pm
- Koliki je zbir brojeva cetiri i pet: 5
- Lokacija: Planeta Zemlja
Sportska povreda u širem smislu obuhvata povrede koje su nastale bilo kojom kineziološkom aktivnošću.
U užem smislu obuhvata povredu tipičnu za pojedinu sportsku granu prema mehanizmu nastanka i učestalosti.
Oštećenje je patološkoanatomski supstrat koji se anamnestički ne može dokazati, a povredjeni najčešće ne registrira trenutak oštećenja nego su ona najčešće posledica mnoštva uzastopnih mikrotrauma a to je hronične naravi.
Tipične sportske povrede su: povrede meniskusa (futbal), unutrasnje bočne veze koljena (skijanje), prelom nosne kosti i nagnječenje mekih delova glave (boks), prelom vratne kicme (skokovi u vodu), prelom čunaste kosti (rukomet), uganuće zgloba prsta ruke (odbojka i golmani), razdor ahilove tetive (košarka i skijanje).
Klasifikacija povreda mišića
Udarac (kontuzija) ili nagnječenje
Može biti površno ili duboko. Stupanj oštećenja tkiva ovisi o snazi udarca pri čemu nastaje hematom koji je obično vidljiv. Simptomi su bol i otok ma mestu udarca.
Istegnuće ili distenzija
Istegnuće je najblaža povreda mišića kod koje ne dolazi do promene u anatomskoj strukturi mišića. Smatra se da dolazi do pomicanja između paralelno postavljenih vlakana. Povreda uzrokuje smanjeni tonus i prolazno oslabljenu funkciju mišića.
Delimično rastegnuće ili laceracija
Laceracija ili delimično rastegnuće je zapravo prekinuće manjeg broja mišićnih vlakana. Dolazi do promene u anatomskoj strukturi u jednom delu mišićne niti. Ovo je najčešća povreda a karakterise je pojava manjih ili većih krvnih sudova praćenih krvarenjem i stvaranjem hematoma. Simptomi su iznenadna bol prigodom maksimalnog napora (najčešće kod nagle promene ritma, npr. pri startu kod sprinta ili slabe intermuskularne koordinacije)
Razdor ili ruptura
Kod delimičnog puknuća mišića tj. razdora ili rupture stvara se puno veća bol u trenutku povređivanja. Kod većeg broja ozleđenih može se samo napipati mesto povrede. Hematom je obično dobro izražen. Postoji bolnost i pri pasivnim pokretima mišićne grupe.
Potpuni razdor ili ruptura completa
Potpuno puknuće mišića ili ruptura completa je retka povreda mišića koja ima dramatičan tok. Ako su obuhvaćeni mišići donjih udova, sportista uz vrlo jaku bol obično padne. Bolnost je jaka i pri mirovanju. Na mestu raskida vidljivo je ulegnuće a hematom je ogroman.
Lečenje povreda mišića
Rani postupak:
Početna terapija nakon povrede je kontrola krvarenja i ograničenje veličine hematoma.
Pokreti sportiste moraju biti svedeni na minimum da bi se smanjila bol i da se ne izazove novo krvarenje. Nastanak hematoma sprečava se primenom hladnoće ukoliko je došlo do površinske povrede.
Za povrede nastale u dubljim delovima mišića kompresija je osnovni oblik prvog lečenja (npr. elastičnim zavojem) i to preko celog mišića (od zgloba do zgloba), jer u početku najčešće nije moguće precizno utvrditi točno mesto povrede.
Zavisno od obima povrede, mišić treba mirovati 12-36 sati, a zatim izvoditi lagane pokrete koji ne smeju biti bolni i to svakih sat vremena. U ranom postupku kontraindikovano je primenjivati toplotu i masažu. U slučaju potpune rupture mišića lečenje je operativno.
Kasniji postupak:
U slučaju potpune rupture mišića mirovanje nakon operacije je produzeno, a zadatak fizioterapeuta ograničena. U ostalim slučajevima osnovni je zadatak u lečenju mišićne povrede postizanje mobilnosti mišića i potpune bezbolnosti kontrakcije i resorpcije hematoma.
U početku trena primenjivati toplotu (dobra metoda je pre spavanja – voda, najlon, peskir), a zatim primenjivati masažu.
Istovremeno treba početi s vežbama pasivnog istezanja mišića, ali da se ne izazove bol i to barem jedan put dnevno.
Dobre su i naizmenične kupke.
Miogeneze i osificirajući miozitis
Miogeneze su bolna otvrdnuća u mišićima veličine graška do lešnika, netraumatske etiologije.
Uzrok im je refleksno povećanje mišićnog tonusa.
Najtipičnija mesta su na trapeziusu, errector trunci, supraspinatus, deltoideus, adductor femoris, gastrocnemius.
Najizrazitija miogeneza je u trkaca nakon treninga na tvrdoj podlozi. Odstranjuje se masažom i gelotripsijom (gnječenjem).
Oscifilirajući miozitis nastaje nakon jednokratne ili višekratne traume kada iz hematoma nastaje trajno otvrdnuće (metaplazija histocita u osteoblaste). Tipična mesta nastanka su mišići natkolenice i okolina lakatnog zgloba. U lečenju treba primenjivati toplotu, fenilbutazon i rendgensko zračenje.
Uganuće gležnja
Ozljeda uganuća gležnja podrazumijeva ligamentarne povrede koje su izazvane silama istezanja pri čemu dolazi do nepotpunog odvajanja zglobnih površina koje se vrate u svoj normalni položaj.
Najčešće nastaje prilikom inverzije stopala u položaju plantarne fleksije i to prilikom doskoka na stopalo drugog igrača ili krivim doskokom na tlo, pri čemu dolazi do povrede prednje talofibularne sveze i anterolateralnog dijela zglobne čahure.
Everzione povrede su ređe, nastaju kada igrač padne ili stane na vanjsku stranu tuđeg stopala pri čemu dolazi do vanjske rotacije stopala i everzije, te do povrede deltoidnog ligamenta.
Uganuće se gradira u 3 stupnja.
U prvi stupanj ubrajaju se povrede kod kojih dolazi do istegnuća ligamenata , ali bez makroskopski vidljivih oštećenja. Karakterise se edemom, bolnom osetljivošću na palpaciju. Nema nestabilnosti zgloba ni gubitka pokretljivosti.
U drugi stupanj ubrajaju se povrede kod kojih dolazi do delimične makroskopske rupture ligamenata, a karakterise se edemom, bolnošću, laganom nestabilnošću zgloba i slabijom pokretljivosti.
Kod trećeg stupnja nalazimo rupturu ligamenata sa otokom, hemoragijom i bolnošću uz znatnu nestabilnost zgloba.
Nakon pojave ozljede igrača se udaljava iz igre, te se primjenjuju osnovni principi zbrinjavanja sportskih povreda na terenu RICE. Ligamentarne povrede prvog i drugog stupnja liječe se neoperativno, metodama fizioterapije, dok se u lečenju trećeg stupnja preporučuje operativno lečenje.
Distorzija kolena
Distorzija kolena povreda je pri kojoj dolazi do istegnuća, delimične ili potpune rupture jednog ili više ligamenata.
U košarci se najčešće radi o povredi prednjeg ukrstenog ligamenta, te medijalnog kolateralnog ligamenta.
Povrede prednjeg ukrstenog ligamenta nastaju prilikom naglih zaustavljanja, okreta, iznenadnih promena smerova, pri hiperekstenziji kolenskog zgloba i kod direktnog udarca u kondile femura, dok povrede medijalnog kolateralnog ligamenta nastaju prilikom udarca suigrača u spoljasnju stranu kolena u semifleksiji kada je stopalo fiksirano za podlogu (košarkaški stav).
Simptomi uganuća kolena zavise od stupnja povrede, te o vrsti povređenog ligamenta.
Istegnuće se karakterise edemom, bolnošću, uz očuvanu pokretljivost zgloba, delomično napuknuće se karakterise se edemom, bolnošću, nestabilnošću zgloba te nemogućnošću potpune ekstenzije kolena, dok se potpuno puknuće karakterise edemom, snažnim bolom, te jako izraženim osećajem nestabilnosti kolena pri pokušaju hoda.
Lečenje prvog i drugog stupnja je neoperativno, dok se za treći stupanj preporučuje operativno lečenje.
Prevencija ozleda
Prevenciji povreda u košarci mora se pridoneti najviše pažnje, jer se provođenjem preventivnih postupaka može u znatnoj meri smanjiti mogućnost nastanka povreda.
Ona se mora sastojati od učenja i treniranja sportiste pravilnoj igri, tehnici i ponašanju, podizanju i održavanju visoke telesne kondicije, te opskrbljivanja dobrom opremom i što boljim terenima.
Briga o sportisti, planiranje i programiranje transformacijskih procesa i sprečavanje povređivanja sprovodi se u timu stručnjaka koji najčešće čine trener, lekar, fizioterapeut, psiholog.
Za prevenciju nastanka sportskih povreda važno je da svaki član tima poznaje karakteristike košarke kao sporta, zahteve koja ona ima za igrača, učestalost, tip, lokalizaciju i mehanizam nastanka povreda.
Uloga fizioterapeuta u zdravstvenom timu je pružanje prve pomoći, rehabilitacija, te prevencija povreda.
Preventivno delovanje fizioterapeuta u klubu od velike je važnosti jer se metodama fizioterapije može uvelike smanjiti broj povreda ili sprečiti njihov nastanak.
Jedan od najčešćih postupaka koje provodi u svrhu prevencije nastanka povreda je sportska masaža koja može biti pripremajuća i relaksirajuća. Sportska masaža pomaže poboljšanju telesnih sposobnosti kod treninga ili takmicenja, a izvodi se pre, za vreme i posle treninga ili takmicenja. Pospešuje zagrejavanje radi pojačane cirkulacije, te time olakšava sam trening ili takmicenje.
U prevenciji nastanka sportskih povreda važne su vežbe zagrejavanja i vežbe istezanja. Vežbe zagrejavanja imaju važnu ulogu kardiovaskularnoj i mišićno koštanoj pripremi organizma za napore koji ga čekaju.
Učinci vežbi zagrejavanja su: prevencija povreda (hladni mišići s niskom krvnom saturacijom podložniji su povredama nego topliji mišići), poboljšana pokretljivost zglobova, smanjen otpor mišića i zglobova te veća tolerancija mišića i vezivnog tkiva pri njihovom istezanju za vreme jakih kontrakcija tokom takmicenja i treninga.
Nakon zagrevanja sledi istezanje.
Uz trenera, fizioterapeut najčešće sprovodi te vežbe i edukuje sportaša njihovom pravilnom izvođenju.
Vežbe istezanja koriste se za poboljšanje fizičkih sposobnosti, cirkulacije, povećanje opsega pokreta, smanjenje mišićne napetosti i bolnosti, sprečavanje nastanka povreda, te za psihofizičku relaksaciju. Vežbe istezanja specifične su za svaki sport ,npr. u košarci su to vježbe kojima istežemo mišićne skupine koje su maksimalno uključene u pokrete košarkaša za vreme napora. Vežbe istezanja trebale bi se provoditi pre i posle treninga, utakmice.
Važnu ulogu u prevenciji nastanka sportskih povreda ima sportska obuća, koja mora biti prilagođena aktivnosti, stopalu i posturalnoj adaptaciji organizma. Sportska obuća ima važnu ulogu u apsorpciji udaraca na stopalo, potkolenicu, leđa. Ona ne bi smela fiksirati stopalo previše za podlogu, ali isto tako treba dovoljno učvrstiti stopalo da ne dođe do klizanja.
Sportskom obućom i dodatnim pomagalima možemo uticati na biomehaničke probleme sportista koji mogu biti uzrok nastanka povreda tokom aktivnosti.
U pripremi sportiste za aktivnost koristi se bandažiranje, odnosno podvezivanje, fiksiranje tj. učvršćivanje određenih delova tela s pomoću posebnih flastera.
Bandaže se najčešće koriste u prevenciji nastanka povreda zglobova ili se koriste nakon rehabilitacije u svrhu sprečavanja ponovne pojave povrede.
Uz bandaže u svrhu prevencije nastanka povreda koriste se ortoze i steznici.
U užem smislu obuhvata povredu tipičnu za pojedinu sportsku granu prema mehanizmu nastanka i učestalosti.
Oštećenje je patološkoanatomski supstrat koji se anamnestički ne može dokazati, a povredjeni najčešće ne registrira trenutak oštećenja nego su ona najčešće posledica mnoštva uzastopnih mikrotrauma a to je hronične naravi.
Tipične sportske povrede su: povrede meniskusa (futbal), unutrasnje bočne veze koljena (skijanje), prelom nosne kosti i nagnječenje mekih delova glave (boks), prelom vratne kicme (skokovi u vodu), prelom čunaste kosti (rukomet), uganuće zgloba prsta ruke (odbojka i golmani), razdor ahilove tetive (košarka i skijanje).
Klasifikacija povreda mišića
Udarac (kontuzija) ili nagnječenje
Može biti površno ili duboko. Stupanj oštećenja tkiva ovisi o snazi udarca pri čemu nastaje hematom koji je obično vidljiv. Simptomi su bol i otok ma mestu udarca.
Istegnuće ili distenzija
Istegnuće je najblaža povreda mišića kod koje ne dolazi do promene u anatomskoj strukturi mišića. Smatra se da dolazi do pomicanja između paralelno postavljenih vlakana. Povreda uzrokuje smanjeni tonus i prolazno oslabljenu funkciju mišića.
Delimično rastegnuće ili laceracija
Laceracija ili delimično rastegnuće je zapravo prekinuće manjeg broja mišićnih vlakana. Dolazi do promene u anatomskoj strukturi u jednom delu mišićne niti. Ovo je najčešća povreda a karakterise je pojava manjih ili većih krvnih sudova praćenih krvarenjem i stvaranjem hematoma. Simptomi su iznenadna bol prigodom maksimalnog napora (najčešće kod nagle promene ritma, npr. pri startu kod sprinta ili slabe intermuskularne koordinacije)
Razdor ili ruptura
Kod delimičnog puknuća mišića tj. razdora ili rupture stvara se puno veća bol u trenutku povređivanja. Kod većeg broja ozleđenih može se samo napipati mesto povrede. Hematom je obično dobro izražen. Postoji bolnost i pri pasivnim pokretima mišićne grupe.
Potpuni razdor ili ruptura completa
Potpuno puknuće mišića ili ruptura completa je retka povreda mišića koja ima dramatičan tok. Ako su obuhvaćeni mišići donjih udova, sportista uz vrlo jaku bol obično padne. Bolnost je jaka i pri mirovanju. Na mestu raskida vidljivo je ulegnuće a hematom je ogroman.
Lečenje povreda mišića
Rani postupak:
Početna terapija nakon povrede je kontrola krvarenja i ograničenje veličine hematoma.
Pokreti sportiste moraju biti svedeni na minimum da bi se smanjila bol i da se ne izazove novo krvarenje. Nastanak hematoma sprečava se primenom hladnoće ukoliko je došlo do površinske povrede.
Za povrede nastale u dubljim delovima mišića kompresija je osnovni oblik prvog lečenja (npr. elastičnim zavojem) i to preko celog mišića (od zgloba do zgloba), jer u početku najčešće nije moguće precizno utvrditi točno mesto povrede.
Zavisno od obima povrede, mišić treba mirovati 12-36 sati, a zatim izvoditi lagane pokrete koji ne smeju biti bolni i to svakih sat vremena. U ranom postupku kontraindikovano je primenjivati toplotu i masažu. U slučaju potpune rupture mišića lečenje je operativno.
Kasniji postupak:
U slučaju potpune rupture mišića mirovanje nakon operacije je produzeno, a zadatak fizioterapeuta ograničena. U ostalim slučajevima osnovni je zadatak u lečenju mišićne povrede postizanje mobilnosti mišića i potpune bezbolnosti kontrakcije i resorpcije hematoma.
U početku trena primenjivati toplotu (dobra metoda je pre spavanja – voda, najlon, peskir), a zatim primenjivati masažu.
Istovremeno treba početi s vežbama pasivnog istezanja mišića, ali da se ne izazove bol i to barem jedan put dnevno.
Dobre su i naizmenične kupke.
Miogeneze i osificirajući miozitis
Miogeneze su bolna otvrdnuća u mišićima veličine graška do lešnika, netraumatske etiologije.
Uzrok im je refleksno povećanje mišićnog tonusa.
Najtipičnija mesta su na trapeziusu, errector trunci, supraspinatus, deltoideus, adductor femoris, gastrocnemius.
Najizrazitija miogeneza je u trkaca nakon treninga na tvrdoj podlozi. Odstranjuje se masažom i gelotripsijom (gnječenjem).
Oscifilirajući miozitis nastaje nakon jednokratne ili višekratne traume kada iz hematoma nastaje trajno otvrdnuće (metaplazija histocita u osteoblaste). Tipična mesta nastanka su mišići natkolenice i okolina lakatnog zgloba. U lečenju treba primenjivati toplotu, fenilbutazon i rendgensko zračenje.
Uganuće gležnja
Ozljeda uganuća gležnja podrazumijeva ligamentarne povrede koje su izazvane silama istezanja pri čemu dolazi do nepotpunog odvajanja zglobnih površina koje se vrate u svoj normalni položaj.
Najčešće nastaje prilikom inverzije stopala u položaju plantarne fleksije i to prilikom doskoka na stopalo drugog igrača ili krivim doskokom na tlo, pri čemu dolazi do povrede prednje talofibularne sveze i anterolateralnog dijela zglobne čahure.
Everzione povrede su ređe, nastaju kada igrač padne ili stane na vanjsku stranu tuđeg stopala pri čemu dolazi do vanjske rotacije stopala i everzije, te do povrede deltoidnog ligamenta.
Uganuće se gradira u 3 stupnja.
U prvi stupanj ubrajaju se povrede kod kojih dolazi do istegnuća ligamenata , ali bez makroskopski vidljivih oštećenja. Karakterise se edemom, bolnom osetljivošću na palpaciju. Nema nestabilnosti zgloba ni gubitka pokretljivosti.
U drugi stupanj ubrajaju se povrede kod kojih dolazi do delimične makroskopske rupture ligamenata, a karakterise se edemom, bolnošću, laganom nestabilnošću zgloba i slabijom pokretljivosti.
Kod trećeg stupnja nalazimo rupturu ligamenata sa otokom, hemoragijom i bolnošću uz znatnu nestabilnost zgloba.
Nakon pojave ozljede igrača se udaljava iz igre, te se primjenjuju osnovni principi zbrinjavanja sportskih povreda na terenu RICE. Ligamentarne povrede prvog i drugog stupnja liječe se neoperativno, metodama fizioterapije, dok se u lečenju trećeg stupnja preporučuje operativno lečenje.
Distorzija kolena
Distorzija kolena povreda je pri kojoj dolazi do istegnuća, delimične ili potpune rupture jednog ili više ligamenata.
U košarci se najčešće radi o povredi prednjeg ukrstenog ligamenta, te medijalnog kolateralnog ligamenta.
Povrede prednjeg ukrstenog ligamenta nastaju prilikom naglih zaustavljanja, okreta, iznenadnih promena smerova, pri hiperekstenziji kolenskog zgloba i kod direktnog udarca u kondile femura, dok povrede medijalnog kolateralnog ligamenta nastaju prilikom udarca suigrača u spoljasnju stranu kolena u semifleksiji kada je stopalo fiksirano za podlogu (košarkaški stav).
Simptomi uganuća kolena zavise od stupnja povrede, te o vrsti povređenog ligamenta.
Istegnuće se karakterise edemom, bolnošću, uz očuvanu pokretljivost zgloba, delomično napuknuće se karakterise se edemom, bolnošću, nestabilnošću zgloba te nemogućnošću potpune ekstenzije kolena, dok se potpuno puknuće karakterise edemom, snažnim bolom, te jako izraženim osećajem nestabilnosti kolena pri pokušaju hoda.
Lečenje prvog i drugog stupnja je neoperativno, dok se za treći stupanj preporučuje operativno lečenje.
Prevencija ozleda
Prevenciji povreda u košarci mora se pridoneti najviše pažnje, jer se provođenjem preventivnih postupaka može u znatnoj meri smanjiti mogućnost nastanka povreda.
Ona se mora sastojati od učenja i treniranja sportiste pravilnoj igri, tehnici i ponašanju, podizanju i održavanju visoke telesne kondicije, te opskrbljivanja dobrom opremom i što boljim terenima.
Briga o sportisti, planiranje i programiranje transformacijskih procesa i sprečavanje povređivanja sprovodi se u timu stručnjaka koji najčešće čine trener, lekar, fizioterapeut, psiholog.
Za prevenciju nastanka sportskih povreda važno je da svaki član tima poznaje karakteristike košarke kao sporta, zahteve koja ona ima za igrača, učestalost, tip, lokalizaciju i mehanizam nastanka povreda.
Uloga fizioterapeuta u zdravstvenom timu je pružanje prve pomoći, rehabilitacija, te prevencija povreda.
Preventivno delovanje fizioterapeuta u klubu od velike je važnosti jer se metodama fizioterapije može uvelike smanjiti broj povreda ili sprečiti njihov nastanak.
Jedan od najčešćih postupaka koje provodi u svrhu prevencije nastanka povreda je sportska masaža koja može biti pripremajuća i relaksirajuća. Sportska masaža pomaže poboljšanju telesnih sposobnosti kod treninga ili takmicenja, a izvodi se pre, za vreme i posle treninga ili takmicenja. Pospešuje zagrejavanje radi pojačane cirkulacije, te time olakšava sam trening ili takmicenje.
U prevenciji nastanka sportskih povreda važne su vežbe zagrejavanja i vežbe istezanja. Vežbe zagrejavanja imaju važnu ulogu kardiovaskularnoj i mišićno koštanoj pripremi organizma za napore koji ga čekaju.
Učinci vežbi zagrejavanja su: prevencija povreda (hladni mišići s niskom krvnom saturacijom podložniji su povredama nego topliji mišići), poboljšana pokretljivost zglobova, smanjen otpor mišića i zglobova te veća tolerancija mišića i vezivnog tkiva pri njihovom istezanju za vreme jakih kontrakcija tokom takmicenja i treninga.
Nakon zagrevanja sledi istezanje.
Uz trenera, fizioterapeut najčešće sprovodi te vežbe i edukuje sportaša njihovom pravilnom izvođenju.
Vežbe istezanja koriste se za poboljšanje fizičkih sposobnosti, cirkulacije, povećanje opsega pokreta, smanjenje mišićne napetosti i bolnosti, sprečavanje nastanka povreda, te za psihofizičku relaksaciju. Vežbe istezanja specifične su za svaki sport ,npr. u košarci su to vježbe kojima istežemo mišićne skupine koje su maksimalno uključene u pokrete košarkaša za vreme napora. Vežbe istezanja trebale bi se provoditi pre i posle treninga, utakmice.
Važnu ulogu u prevenciji nastanka sportskih povreda ima sportska obuća, koja mora biti prilagođena aktivnosti, stopalu i posturalnoj adaptaciji organizma. Sportska obuća ima važnu ulogu u apsorpciji udaraca na stopalo, potkolenicu, leđa. Ona ne bi smela fiksirati stopalo previše za podlogu, ali isto tako treba dovoljno učvrstiti stopalo da ne dođe do klizanja.
Sportskom obućom i dodatnim pomagalima možemo uticati na biomehaničke probleme sportista koji mogu biti uzrok nastanka povreda tokom aktivnosti.
U pripremi sportiste za aktivnost koristi se bandažiranje, odnosno podvezivanje, fiksiranje tj. učvršćivanje određenih delova tela s pomoću posebnih flastera.
Bandaže se najčešće koriste u prevenciji nastanka povreda zglobova ili se koriste nakon rehabilitacije u svrhu sprečavanja ponovne pojave povrede.
Uz bandaže u svrhu prevencije nastanka povreda koriste se ortoze i steznici.
Zdravlje je stanje potpunog telesnog (fizičkog), duševnog (psihičkog) i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i iznemoglosti.